ANALYSE – Onlangs opende ik Facebook en het bovenste bericht in mijn tijdlijn was van een vriendin die ik al meer dan tien jaar niet had gezien.
Ze vroeg of iemand een dokter kon aanbevelen in een plaatsje zo’n 130 kilometer bij mijn woonplaats vandaan.
“Kent iemand een goede osteopaat?”, schreef ze. “Ik heb pijn en mijn eigen arts is vertrokken! Dank x.”
Mijn vriendin kreeg veel tips, maar ik moest diep zuchten: dit is niet die belangrijke, verrassende of ergerlijke ervaring die Facebook vroeger was, toen nieuws en de reactie van mensen op dat nieuws mijn tijdlijn domineerde.
Het was gewoon saai.
Maar dit is precies hoe Mark Zuckerberg nu wil dat Facebook functioneert. Sinds hij begin dit jaar besloot om berichten van nieuwsmedia minder prioriteit en die van vrienden en familie voorrang te geven is mijn tijdlijn - en die van jou - erg lokaal, persoonlijk en triviaal geworden.
Tijdens zijn laatste toelichting op de kwartaalcijfers erkende Zuckerberg dat de verandering een negatief effect zou hebben op de hoeveelheid tijd die mensen doorbrengen op de app. Hij verwachtte een daling van zo'n 5 procent in het vierde kwartaal.
Sinds Zuckerberg die woorden uitsprak op 31 januari is het aandeel Facebook flink onder druk komen te staan en is het met 14 procent gedaald op de beurs.
Het is natuurlijk te vroeg om te spreken over 'het einde van Facebook'. Het bedrijf heeft 2 miljard gebruikers. Het is MySpace niet.
Maar er is geen natuurwet die zegt dat Facebook het dominante sociale medium zal blijven. In de nog korte geschiedenis van sociale media hebben alle apps uiteindelijk te maken gehad met verminderde populariteit of stagnatie. Vaak op het moment dat er nieuwe toepassingen werden geïntroduceerd, maar soms ook gewoon omdat de massa besloot dat een platform niet cool meer was en vertrok. Zoals bij TheGlobe.com, Friendster, Path, Livejournal, YikYak, Secret en Tumblr. En ook Twitter en Snapchat hebben hun groei zien afvlakken.
Is dat wat we nu zien? Het einde van de dominante rol van Facebook in onze levens?
Wall Street verwacht dat Facebook aan banden wordt gelegd
Er zijn de nodige negatieve signalen:
- Negatief signaal voor adverteerders: In een poging om de woede te temperen over de manier waarop Facebook data verzamelt en verkoopt heeft Zuckerberg aangekondigd het zogeheten 'Partner Categories'-programma te beëindigen. Daarmee kunnen adverteerders gebruikers benaderen op basis van hun eigen data. Waarschijnlijk was Partner Categories geen grote inkomstenbron voor Facebook, maar toch is het een duidelijk signaal.
- Negatief signaal over de interactie: Als de beslissing van Zuckerberg om nieuws minder belangrijk te maken in de tijdlijn het aantal interacties verder laat dalen, dan zal het aandeel opnieuw klappen krijgen na de publicatie van de volgende kwartaalcijfers.
- Negatief signaal over privacy: De EU staat op het punt Facebook een grote verrassing te bezorgen doordat alle Europese gebruikers opnieuw toestemming moeten geven voor het verzamelen van data. Twintig procent van alle Facebook-gebruikers komt uit Europa. Er zitten meer Europeanen op Facebook dan Amerikanen. Die gebruikers zullen waarschijnlijk minder data gaan delen met Facebook als het bedrijf moet voldoen aan de nieuwe wetten en daarmee zullen er ook minder interacties komen.
- Negatief signaal van de Amerikaanse regelgeving: Zuckerberg zegt nu dat hij verwacht dat zijn bedrijf gereguleerd zal worden. "Ik ben er eerlijk gezegd niet zeker van dat we niet gereguleerd zullen worden. Ik denk dat technologie in zijn algemeenheid een steeds belangrijkere rol speelt in de wereld. Ik denk dat de vraag meer is wat de juiste regels zijn dan de vraag of we al dan niet gereguleerd moeten worden." Wall Street verwacht ook dat dat gaat gebeuren.
- Negatief signaal over het aandeel: Zuckerberg controleert via speciale stemrechten de zeggenschap over Facebook - zelfs nu hij zijn belang in het bedrijf terugbrengt . Dit betekent dat Facebook zijn persoonlijke koninkrijk is. Het is geen bedrijf dat primair gericht is om goed te presteren voor aandeelhouders. En Zuckerberg maakt fouten.
- Negatief signaal van gebruikers: #DeleteFacebook is de laatste weken een trending topic geworden. Toen Uber een tijdje geleden met iets soortgelijks te maken kreeg, verloor het binnen een paar weken 5 procent marktaandeel.
Nogmaals, geen van deze zaken zal Facebook echt om zeep helpen, maar ze kunnen er wel de glans van afhalen, zodat het uiteindelijk net zoiets wordt als e-mail. Iets dat iedereen heeft, maar waarvan je het gebruik probeert te beperken.
Beursanalisten maken zich hier zorgen over. "We zijn goed aan het kijken of we een katalysator kunnen ontdekken die het verhaal over regulering weer om kan buigen in een verhaal over innovatie", zeiden Barclays-analist Ross Sandler en zijn team onlangs tegen cliënten.
De meeste analisten geven een koopadvies voor het aandeel, maar Facebook is geen 'verhaal' meer dat ze makkelijk kunnen slijten.
Veel gebruikers beseffen waarschijnlijk niet hoeveel Facebook van ze weet
"Uit een recent onderzoek blijkt dat 79 procent van EU-burgers niet wist dat er nieuwe wetgeving voor gegevensbescherming aankomt. Maar toen ze er eenmaal over geïnformeerd waren, zei 82 procent dat ze gebruik gaat maken van nieuwe rechten (data bekijken, het delen beperken of de gegevens verwijderen). In combinatie met de massale kritiek over het schenden van privacy zorgt dit voor een enorm risico dat gebruikers Facebook minder toegang zullen geven tot hun data", aldus Brian Nowack van Morgan Stanley in een recente analyse.
Het ergste moet misschien nog komen. Het schandaal rond Cambridge Analytica - het databedrijf dat gegevens van 50 miljoen Facebook-gebruikers in handen kreeg - is geen groot probleem omdat iemand iets illegaals heeft gedaan. Het probleem is dat de meeste mensen geen idee hebben wat Facebook allemaal van ze weet. En als ze daarachter komen vinden ze het niks.
"De beslissing wat gebruikers delen met Facebook is maar een klein gedeelte van wat het bedrijf over hen weet. Facebook voegt daar bergen data aan toe van derde partijen en adverterende techbedrijven (bijvoorbeeld Liveramp) om een compleet beeld te krijgen van zijn gebruikers", zeggen Lloyd Walmsley en zijn team van Deutsche Bank. "Het is niet waarschijnlijk dat gebruikers zich volledig realiseren hoeveel persoonlijke gegevens Facebook en anderen over hen hebben verzameld."
Dat kan de aanzet zijn voor verdere regulering, een nieuwe bedreiging voor Facebook.